In de wijken De Aker en De Punt gedijen tegenpolen PVV en Denk bij de onvrede: bewoners herkennen ‘hun Amsterdam’ niet meer
Beeld uit De Punt. In deze buurwijk van De Aker werd Denk de grootste bij de laatste verkiezingen, de PVV werd tweede. De partijen zijn ideologische tegenpolen maar hebben ook raakvlakken, zoals de kritiek op de aangetaste koopkracht en de ontoegankelijke gezondheidszorg.
In De Aker, een wijk in Amsterdam Nieuw-West, kreeg de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorige week de meeste stemmen. Even verderop, in de wijk De Punt, was juist politiek tegenpool Denk het grootst. ‘Beide partijen vertegenwoordigen mensen die zich niet gehoord voelen.’
Tahrim Ramdjan en Madelief van Dongen
Het Parool, 2 december 2023, 03:00
Vanaf buurthuis De Aker schuifelt de 86-jarige Greetje Eylers-Gervendinck achter haar rollator naar de winkels op het Ecuplein. Daar ligt het eindpunt van tram 1, in het hart van De Aker, de wijk die in de jaren tachtig en negentig verrees aan de rand van Amsterdam Nieuw-West.
Eylers-Gervendinck stemde haar leven lang op de PvdA, vertelt ze. Tot vorige week.
“Ik wou eens kijken wat Wilders ervan terecht zou brengen. Hij komt op voor de minderbedeelden, daar zijn er hier veel van.” Ter illustratie wijst ze op de woningnood. “Mijn kleindochter moet binnenkort haar huis uit, ze heeft net een kleintje gehad. En hier in de buurt kan ik je zo drie woningen aanwijzen die al ik weet niet hoelang leeg staan.”
Nederland kleurt donkerblauw na de winst van de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorige week. Hoewel GroenLinks-PvdA in Amsterdam de meeste stemmen kreeg, werd de PVV – die in de hoofdstad altijd in de achterhoede speelde en nooit meedeed aan de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen – ineens de in grootte vierde partij. In De Aker werd de PVV vorige week zelfs het grootst, met 18,1 procent van de stemmen.
Jacky de Haas (60) was een van die PVV-stemmers. Ze vindt dat de ‘opvoeding hier in de buurt wel beter mag’, zegt ze. Haar dochter Mandy (29) vertelt: “Vanaf mijn jeugd zie ik jongens van vijf jaar oud elkaar schoppen, slaan, kickboksen. Vanaf de middelbare school lopen ze met wapenstokken, tasers en messen. Als ik nu eropuit ga, vrees ik dat ik in elkaar geslagen word als ik tegen iemand aan loop.”
Gapende kloof
De PVV-zege in De Aker klinkt universitair hoofddocent politicologie Floris Vermeulen (Universiteit van Amsterdam) bekend in de oren. De partij van Wilders doet het, net als andere radicaal-rechtse partijen als Forum voor Democratie en JA21, al jaren goed aan de randen van de stad. “Het gaat om mensen met over het algemeen een lager opleidingsniveau,” zegt hij. “Ze zijn teleurgesteld over hoe de samenleving eruitziet.”
Tussen de uitslag in De Aker en het net iets noordelijker gelegen De Punt lijkt een gapende kloof te zitten. In De Punt kreeg partij Denk, die opkomt voor Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond, de meeste stemmen. Dat is opvallend, want Denk en de PVV bevinden zich aan de twee uitersten van het politieke spectrum en zijn ook elkaars zelfverklaarde tegenpolen. Hoe kan het dat deze twee wijken, slechts gescheiden door een slootje, zo uiteenlopen in stemgedrag?
Om te beginnen heeft meer dan de helft van de inwoners van De Punt – 55 procent – een niet-westerse migratieachtergrond, vaak Marokkaans. Dat zou de aanhoudende populariteit van Denk kunnen verklaren. In De Aker ligt het percentage inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond met 45 procent iets lager.
Dat ziet ook Hilal Sari (37), die langs het buurthuis in De Punt wandelt. “Verderop heb je meer witte Nederlanders wonen, hier zie je vooral veel Marokkaanse en Turkse mensen, die hebben op Denk gestemd. Ook de hoogopgeleiden.”
Speelttuintje op de grens van de wijken De Aker en De Punt. In wijken in Nieuw-West is de polarisatie tussen buren groter dan in andere delen van Amsterdam. Bewoners ervaren veel spanningen onderling en er is weinig vertrouwen in elkaar .BEELD ANGELA BAAS
Sociaal-economische verschillen
Dan zijn er de sociaal-economische verschillen tussen beide wijken. Neem de aanhoudende populariteit van de VVD in De Aker, die de afgelopen twee keer de verkiezingen won. Onderzoeker Ron van Wonderen van het Verwey-Jonker Instituut ziet een verband tussen opleidingsniveau, klasse en inkomen: wie meer verdient, is vaak hoger opgeleid en stemt vaker VVD of D66. Het verbaast dan ook niet dat de gemiddelde WOZ-waarde in De Aker vorig jaar 446.000 euro bedroeg, bijna tweemaal zo veel als het gemiddelde van 266.000 euro in De Punt. Zeven op de tien woningen in De Punt zijn huurhuizen, terwijl 55 procent van de woningen in De Aker koop is.
‘PVV staat voor de vrijheid’
Hoewel PVV en Denk twee partijen zijn die op fundamenteel niveau lijnrecht tegenover elkaar staan – de eerste is uitgesproken anti-islam, de tweede vertegenwoordigt juist veel moslims – zorgen sommige punten juist voor verbinding. Zo zijn de politieke tegenpolen beide sociaal-conservatief, hebben ze overeenkomsten op sociaal-economisch vlak én etaleren ze zich beide als anti-elitaire volkspartijen.
Neem de 50-jarige Birol Kula, die boodschappen doet op het Ecuplein in De Aker en op Denk stemde. Hij zou, gezien zijn Turkse herkomst, niet snel op de PVV stemmen, maar hij is het met veel van de partijpunten wél eens. “Wilders komt op voor mensen die het minder hebben,” zegt hij. “Het eigen risico eraf, de pensioenleeftijd omlaag. De PVV staat voor de vrijheid.”
Volgens Ilhame Grinate, algemeen directeur van bewonerscollectief Moederskracht Nieuw-West, zouden veel meer bewoners van het stadsdeel op de PVV hebben gestemd, maar doen ze dat niet vanwege Wilders’ anti-islamitische uitspraken. “Velen geloven niet meer in andere partijen,” zegt Gritane, die op verzoek van Het Parool een gesprek organiseerde met ruim vijftien vrouwen uit het stadsdeel. Bij veel van hen ziet ze een dalend vertrouwen in de overheid. “De PVV speelt in op die zorgen, zoals hoge zorgkosten, dure boodschappen en een oplopende energierekening.”
Denk doet dat ook, en mede om die reden is te zien dat in De Aker ook Denk nog steeds groot is – als derde partij, met 16,7 procent van de stemmen. In De Punt is de PVV de tweede partij, met 18,8 procent.
Volgens Ron van Wonderen (Verwey-Jonker) willen zowel PVV- als Denkstemmers uitdragen dat de neoliberale aanpak van de afgelopen dertien jaar in deze wijken niet goed heeft uitgepakt. “Deze twee partijen hebben meer gemeen dan je denkt,” zegt Van Wonderen. “Ze vertegenwoordigen groepen die zich niet gehoord voelen. Dat is het belangrijkste gedeelde thema.”
Nakomelingen van oude gastarbeiders
Van Wonderen deed ruim tien jaar geleden onderzoek naar spanningen tussen verschillende groepen in twintig buurten binnen vijf Amsterdamse stadsdelen. Daaruit kwam naar voren dat in Nieuw-West de polarisatie tussen buren groter is dan in West, Zuid, Zuidoost en Oost. Bewoners ervaren veel spanningen onderling en er is weinig vertrouwen in elkaar.
“Polarisatie hoeft niet enkel door religie of ideologie te komen,” zegt Van Wonderen, “maar ook door hoe mensen met elkaar samenleven.” In divers samengestelde wijken, zoals er veel zijn in Nieuw-West, vinden bewoners het spannend om elkaar aan te spreken op bijvoorbeeld overlast of verloedering.
Het ongemak zit volgens Van Wonderen niet alleen in onbekendheid met elkaar, maar ook in het gevoel geen controle meer te hebben in de eigen wijk. Een veelgehoorde klacht in De Punt alsook in De Aker is bijvoorbeeld dat bewoners – zowel van kleur als wit – ‘hun Amsterdam’ niet meer herkennen.
Floris Vermeulen (UvA) vergeleek de tegenstellingen in Amsterdam eerder al met de situatie in Rotterdam, waar in de arbeiderswijken zowel (nakomelingen van) oude gastarbeiders als de oude, witte arbeidersklasse wonen. Die kiezersgroepen zaten vroeger bij de PvdA, maar hebben in het huidige politieke landschap hun eigen vertegenwoordigers, zoals PVV en Denk. Het is dan ook niet gek dat in Rotterdam een gemeentelijke coalitie is gesmeed waar zowel Denk als Leefbaar Rotterdam in zitten.
Maximum van 30 km/u wordt gehaat
Dat schijnbare tegenpolen Denk en PVV elkaar ook in Amsterdam kunnen vinden, is te zien in de nieuwe maatregel van de gemeente om vanaf 8 december de maximumsnelheid op de lokale wegen terug te brengen tot 30 kilometer per uur. Dit plan is net zo gehaat onder aanhangers van Denk als onder PVV’ers.
“Denk is echt een autopartij,” zegt Vermeulen. “En Wilders ageert natuurlijk tegen GroenLinks-PvdA, dat door bewoners in Nieuw-West – waar de auto simpelweg belangrijker is dan voor mensen in de binnenstad – als verantwoordelijke voor autoluw beleid wordt gezien.”
Een Turks-Nederlandse vrouw – zwart-blauwgeblokte winterjas, zwarte hoofddoek, ze bezemt haar voortuin – uit De Punt is ‘teleurgesteld’ in het GroenLinkse verkeersbeleid van het gemeentebestuur. Ze wil vanwege haar werk niet met naam en toenaam in de krant. “Wij hebben een horecazaak, en onze bezorgers kunnen straks sommige straten niet op tijd bereiken. Dat verpest de wijk.”
Zelf stemde ze SP, nadat ze ook nog de PVV had overwogen. “Ik vond het lastig: ik ben het met 99 van zijn punten eens, behalve dat ene grote punt over de islam. Dat vond ik toch te belangrijk.”
Daarmee snijdt ze hetgeen aan dat voor velen onoverkomelijk is en blijft: de uitspraken van Wilders over de islam. Gritane van Moederskracht Nieuw-West zegt daarover: “De drempel om op Wilders te stemmen blijft bestaan, zeker onder vrouwen met een islamitische achtergrond.” Dat de PVV dit jaar onder veel Turkse en Marokkaanse Nederlanders en moslims populair zou zijn, zoals Wilders zelf beweerde, is niet bewezen.
Dat bevestigt bewoner Hilal Sari, die zelf op Denk stemde. “Het was te verwachten dat de PVV de grootste zou worden: dat ligt aan dertien jaar Rutte,” zegt ze. “Kijk naar het onderwijs, de zorg, de kinderopvangtoeslagaffaire. En de moslims hier zijn niet bang voor Wilders: er kan niets gebeuren, want we weten hoe Nederland werkt. Er is een grondwet.”
Over de auteurs: algemeen verslaggever Tahrim Ramdjan schrijft sinds 2019 voor Het Parool, onder meer over alledaags nieuws, recht, jongeren, discriminatie en stadsdeel Zuidoost. Madelief van Dongen is nieuwsverslaggever voor Het Parool. Ze schrijft over allerlei Amsterdamse onderwerpen, van toeristenbeleid tot gekraakte panden, en doet live verslag van gebeurtenissen in de stad.
Let op: in verband met auteursrecht worden foto's/afbeeldingen niet getoond
Zie: Het Parool
Geen digitale toegang? Neem voor 4 euro een digitaal proefabonnement van 8 weken!
Of kies voor een vast abonnement vanaf € 2,-- per week
---------------------------------------------------------------------------------------
Enkele reacties van bewoners (via Facebookpagina GoedBeterWest):
Hans Beers
Er wordt gedaan alsof De Punt (Denk) en de Aker (PVV) lijnrecht tegenover elkaar staan. Dat is natuurlijk onzin. Als in De Punt 18% Denk stemde en 17% PVV, terwijl die percentages in de Aker precies andersom liggen (bij wijze van spreken), dan is de conclusie dat het stemgedrag vergelijkbaar is.Dat GL/PvdA hier niet aan de bak komt is een 2e overeenkomst.Goed om aandacht te vragen voor het verkeersbeleid van onze sociaalgroenen. De auto is voor veel bewoners van de buitenwijken van wezenlijk belang. Super soepel OV is hier tenslotte ook niet. Daar moet de focus op liggen.7
Piet Boon
Hans Beers ik was heel blij met de column van Lale Gül en met het opiniestuk van Bas Kok in deze krant. Die duiden veel beter en laten vooral de overeenstemmingen tussen de PVV en DENK stemmer zien.
Hans Beers
Piet Boon ik zag Lale Gül op TV, bij WNL op zondag. Was verhelderend.
Wong Lily
Die onvrede had ik al gemerkt met gesprekken met buurt bewoners was enigszins verbaasd dat de meeste aangaven PVV , te gaan stemmen als ik vroeg waarom dan? Was het antwoord, migratie, kosten van levensonderhoud, Allerlei verkeersmaatregelen ( afsluiting , 30km , betaald parkeren ),Bij de vraag waar ze voorheen op stemden was het antwoord PVDA ,
Piet Boon
3
Marc Berns
Piet Boon doen alsof Amsterdam binnen en buiten de ring hetzelfde zijn en dat ideologische gedram om het ons op te dringen wreekt zich.
