Elk jaar opnieuw vraag ik het me af. Is het wel gepast om massaal kerstbomen om te hakken, ze te vervoeren, een korte tijd in huis te hebben staan en ze daarna af te danken? Wetende dat de leefbaarheid van onze planeet onder druk staat. Er zijn transities nodig op meerdere fronten. Groene energie, meer plantaardige eiwitten eten, anders reizen, circulair produceren en consumeren. De mate waarin we in staat zijn om ons gedrag te veranderen, bepaalt mede het succes van die transities.
Mensen zijn gewoonte dieren. Een kerstboom in huis met Kerst is zo’n gewoonte. Traditiegetrouw haalt ruim 40 procent van de 8 miljoen huishoudens een echte boom in huis. Dat komt neer op zo'n 3 miljoen kerstbomen per jaar. Er zijn ook mensen, die net als ik, last hebben van kerstboomtwijfels. Mensen die een kunstboom aanschaffen of een leenboom kopen, die na gebruik weer terug wordt geplant. En mensen die overstappen op een alternatief dat bestaat uit een houten of aluminium frame met lichtjes erin. Delfzijl heeft de hoogste ‘kerstboom’ van die soort.
Ons gedrag hangt samen met onze basis emoties: blijdschap, boosheid, verdriet en angst. Daarin schuilt mijn twijfel. Ik word blij van de geur van dennentakken in huis en de gezelligheid van samen met mijn gezin de boom versieren. Tegelijkertijd ben ik bang dat we door (over)consumptie van kerstbomen de klimaatcrisis verergeren. Kortom ambivalente gevoelens. Die ontstaan vaak bij onderwerpen die te maken hebben met klimaatverandering. Voor het menselijk brein is dat tes abstract. Het gaat over de lange termijn. Over het investeren in de toekomst door je gedrag te veranderen, zonder dat je daar zelf gelijk profijt van hebt. In de publicatie De klimaatspagaat zet Reint-Jan Renes helder uiteen welke psychologische mechanismen een rol spelen bij het uitblijven van gedragsverandering.
Het verlossende antwoord op mijn kerstboomtwijfels vond ik via Fork Ranger. Initiatiefnemers Mareike en Frank voeden hun volgers met kennis en feiten over de overstap naar meer plantaardig eten èn helpen hen op weg met recepten. Ze laten zien welke maaltijd bestanddelen hoog scoren op CO2 uitstoot. Hoewel je een kerstboom natuurlijk niet kunt opeten, voert Fork Ranger ‘m wel op ter vergelijking. De CO2 uitstoot van een kerstboom is minimaal vergeleken met de uitstoot die gepaard gaat met de productie van rundvlees en zuivel.
De discussie over wel of geen kerstboom leidt in die zin af van een gedragsverandering die veel meer impact heeft: klimaatvriendelijk eten. In onze huiskamer ruikt het dit jaar dus toch naar dennennaalden. Het kerstdiner, daar bestaat geen twijfel over: dat wordt een vegetarische maaltijd. Kun jij (nog) niet zonder vlees? Verruil dan rundvlees voor kippenvlees of varkensvlees, dat is vele malen beter voor het milieu. Fijne feestdagen!
Gebruikte bronnen
Renes, R. J. (2021). De klimaatspagaat: over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag. Hogeschool van Amsterdam, Lectoraat Psychologie voor een Duurzame Stad.
Gedragscoach website en podcast https://www.degedragscoach.nl/
Forkranger app en website https://www.forkranger.com/nl/
https://nos.nl/artikel/2500516-kan-de-kerstboom-duurzamer-alleen-als-je-lang-met-een-boom-doet
https://nederlandsekerstbomen.nl/persberichten geraadpleegd op 18/12/2024
